Ze hadden het geld ervoor zelf bij elkaar gescharreld, de inwoners van Ewijk. Want een subsidie van de gemeente zat er niet in. Maar dat is de betrokkenheid met de gebeurtenissen tijdens de tweede wereldoorlog misschien wel ten goede gekomen.
Want het was uitermate druk op die vierde mei van het jaar 2013, toen in het dorpshart het Ewijkse oorlogsmonument werd onthuld. Een drieluik van metsel- en natuursteen met daarop de namen van de tien mensen die door oorlogsgeweld het leven lieten. Een plechtig evenement was het. Met koor- en psalmmuziek, met de vlaggen van Nederland en Groot-Brittannië, eerst halfstok en uiteindelijk in volle glorie wapperend in de voorjaarswind. Compleet ook met veel goede woorden van jong en oud, gedichten, een kranslegging, de Last Post, het Wilhelmus en vooral ook al die herinneringen. “Zolang er mensen zijn die gedeelde herinneringen hebben, zal het gesprek erover blijven plaatsvinden”, aldus burgemeester Carol van Eert. Hij vreest dat de jeugd de oorlog ooit zal vergeten omdat ze er zelf niet bij is geweest. Iets wat in Ewijk waarschijnlijk voorlopig niet gebeurt, want juist de jeugd was intensief betrokken bij de onthulling van het monument. De kinderen van basisschool De Reuzepas hebben het zelfs geadopteerd. En stuk voor stuk vinden ze het – net als hun oudere dorpsgenoten – belangrijk om te blijven herdenken, zo laten ze voor de camera weten. Want, zo klinkt het, de oorlog blijft een les voor iedereen.
Jos Kruisbergen heeft de gebeurtenis samen met zijn geluidsman Geert Megens van begin tot einde in beeld en geluid vastgelegd, zodat die op de website www.2bg.nl door iedereen kan worden bekeken.
Het was al eerder dan in 2013 de bedoeling dat Ewijk een herdenkingsmonument zou krijgen, net als de andere Beuningse kerkdorpen. Initiator was toen schoolhoofd Gerard Kuijpers. Die overleed echter in 2007 en de plannen verwaterden.
Anderen pakten ze enkele jaren later weer op, onder wie Grad van Hulst, die de oorlog zelf nog heeft meegemaakt. “Dat monument moest er komen vóórdat wij doodgaan”, zegt hij stellig voor de camera van Jos Kruisbergen.
En dan is er Nellie Janssen bij wie de oorlogstaferelen nog steeds vers in het geheugen liggen. Ze vertelt over onderduiker Piet Jansen die bij haar ouders in huis woonde en daar werd opgepakt. Hij werd meegenomen en is nooit meer teruggekomen. Nellie weet nog precies dat ze met haar broertjes in het zand aan het spelen was op de tiende mei 1940 toen het allemaal begon. Ze had niet het idee dat het dorp daardoor in paniek raakte.
Grad van Hulst en Nellie Janssen en vele anderen schrokken wel van de brand- en andere bommen die boven het dorp werden afgegooid en in de omgeving van de Veluwstraat neerkwamen. Daar ontplofte ook een vol explosieven geladen militaire tank met een enorme knal, naar verluidt omdat er per abuis een brandend peukje in het voertuig terechtkwam. Twee Britse soldaten en drie kleine kinderen kwamen daardoor om het leven.
Nellie herinnert zich dat ook op school de Duitse bezetting merkbaar was. “We kregen verplicht Duitse les. En er werden vitaminepillen uitgedeeld.” Af en toe was er ineens ook wat snoepgoed: “We hadden kippen thuis en we hadden eieren zat. Die ruilden we dan met militairen voor chocola, Dát was wat: een réép!”
Wim Willems vertelt dat er in Ewijk een schip vol textiel strandde nadat het door de Britten was lek gestoken. “De rollen stof werden op het voetbalveld te drogen gelegd.” Nogal wat lappen verdwenen spoorloos “maar de mensen van Vrij Nederland die de boel in de gaten hielden, keken dan gewoon even de andere kant op.”
Het blijven herdenken, het niet vergeten wat de oorlog op zijn geweten heeft gehad, het is er daar in Ewijk allemaal goed ingeprent. Pastor Bert Visschedijk zegt het treffend: “Ik ben van ná de oorlog. En dat wil ik blijven!”
De oorlogsslachtoffers die op het Ewijkse monument staan vermeld zijn:
- Uit Ewijk: Piet Jansen (38 jaar), Harry Roelofs (9), Theo Roelofs (6), Jan de Waal (29) en Wilhelmina Christiaans (41).
- De jeugdige evacués Gerard van Rossum (7) en Bertie de Kleijn (8).
- De Britse militairen Bertram J. Neill (26), Ronald M. Rogers (24) en Albert W.H. Sly (31).
Door Ruud Stoeten.
